شهودشرق امامت {وفات حضرت معصومه سلام الله علیها}

کانال انجمن پژوهشگران ادبیات دینی ایران

هوالحکیم
شهودشرق امامت
سلام برلب و جاری، درودِ واژهٔ تعظیم
که بوده اصل تعّلم، مرا مراد ز تعلیم
کبیر، فهم زیارت، اگرچه داند و گویم:
صغیر را چه تفاهم به درک ریشهٔ تفهیم؟!
همیشه مات گمانم! به فرض عادت ایمان
به لفظ:غرق توّهم، به معنی :آیت تحکیم -
که این چه نوع طریقت به سمت مشرق عشق است؟
سپرده دل به کویر از بهشت جاری تسنیم!
قم است و مهر فروزان، که در مدار طلوعش
نشسته ماه و ستاره، به درس مکتب تنجیم

چکامه گشته مصادف به حُزن روز وفاتت
اگر میان سرشکم، نشانده واژهٔ تعظیم :
سلام دائم سرمد،به دخت پاک محمد(ص)
کریمه ای که همیشه گرفته جانب تکریم
به نام فاطمه(س) ، امّا به شأن ام ابیها
سترگ دخترموسی(ع)، چکاد چامهٔ تفخیم

به جبر رام کنم دل! به اختیار، کدامش؟
سرشت اگر که برایش، صواب صاحب تصمیم
میان شهر"قم"و غم، قرابتی که عجیب است!
ندیده اهل هنر جز مصاف خنجر ترخیم!!
به ظاهر ارچه رقیب اند، دچار وَهم عجیب اند
نخوانده درس شهودی به جز تسلسل تقویم!
"سعا" به لطف ارادت، به آستان ولایت
گذشته از سر نظمش به قصد قربت تنظیم
کلام:ناقص وصف و کلیم : عاجز توصیف
بگو چگونه بگیرد قوام، قدرت تقدیم؟!
رهین یادشما باد، همین چکامهٔ مجمل
برای عرض ارادت، برای کرنش و تعظیم 🌷
مکتب شعر امامیه
مکتب شعردینی درایران
سیدعلی اصغرموسوی
قم ـ ٢٢مهرماه ١۴٠٣
https://eitaa.com/saa_institute
#saapoem
@saapoem

اشعار جدید استادسیدعلی اصغر موسوی

✍️حکمت الاشراق چشمانت

 

حکمت الاشراق چشمانت زمرّد درخیال

منطق الطیر لبانت در تبسم بی مثال

در هوای صبح پیشانی اگر گنجشک دل

عاشقانه می‌زند از شوق دیدن بال بال -

آب و رنگی در نگارین چهره‌ات مانده هنوز

فارغ از غوغای غم در دفتر شعر جمال!

 

شعر امروز آوانگارد و مدرن و فانتزی

هرچه باشد، می‌شود در قافیه گاهی و بال!

رونق عاشق کشی بشکن، فقط من مانده‌ام!

ای دو چشمت در یکی دیدن به آیینه، زلال

 

جنس پیدایت چنان معطوف لطفی دیگر است

طرح و نقش ات را مجزا کرده شاید ذوالجلال!

با تماشای تو ایمانم قوی‌تر می‌شود

از بهشت و حوریانش مطمئن در قیل و قال

 

   حیف می شد این غزل خرج رخ" لیلا" شود!

صرف "پروین" شد که باشد در نجابت بی مثال

سال‌ها شد منتظر چشم "سعا "، تا دیدنش

زودتر گردد میسر، زودتر از ماه و سال!

بس که نامفهوم شد عاشق شدن در زندگی

هرچه گفتم را تصور کن دروغ است و خیال!!

 

سیدعلی اصغرموسوی

قم - ١١ مرداد ١۴٠٣

🌹📜🌹✍️

 

استادسید علی اصغر موسوی saapoem, [09.08.24 22:50]

تابلو کهنه ▶️

کنار اتوبان

کنارتابلویی کهنه و زنگ زده ایستاده ام                                                                                                                                                                                                                                           و گهگاه کودکی از پشت شیشه ، زبانش را برایم درمی آورد!                                                                                                                                                                                      پیکان ها هرروز پژو می شوند                                                                                                                                                                                                                                             و پژوها هرروز مگان!

و مگان ها، فراری می شوند                                                                                                                                                                                                                                     وفِراری سوارها اتوبان صاف می خواهند!

▶️

...زمان ها به سر عت رد می شوند ...                                                                                                                                                                                       ومن مثل همیشه چرکین وغم آلود،گرفتار زمان ساکن خویشم!                                                                                                                                                                                                                       وآن سوتر،تابلوی خاموشی که می گوید:

"از سمت راست حرکت کنید"!

▶️▶️

سیدعلی اصغرموسوی

قم - ۱۳۸۵

 #سیدعلی_اصغر_موسوی

 

استادسید علی اصغر موسوی saapoem, [09.08.24 22:51]

▶️▶️

✍️دورترین نزدیک:

ازلای دو انگشتت رد شو

پیروزی در آن سوی این تنگه است

آنجا که فاصله چشم تا انگشت

به کوتاهی یک خداحافظی است

وقتی خودت را

نشانه رفته ای !

 

✍️چاه و ماه :

سحرگاه یک کوچه بن بست

مثل چاه

راه به ماهی ندارد!

جز طنابی که

یوسف را فروخت!

زلیخا را خرید

 

✍️بی خوابی:

خوابم نمی برد

از روزی که شب

 سرمه دانش  را دراتاقم جا گذاشته است.

اشگ از من

مژه از تو

شاید این غم بشویی

از دل بی همزبانم!

 

✍️شعرسپید:

به اقبال من دخیل نبند

آی شعر سپید!

این کبوتر، چاهی مادر زاد است!

حتی اگر

به حجله زلیخا برود..

▶️▶️

سیدعلی اصغرموسوی

قم - ۱۳۸۹

#سعا

#سیدعلی_اصغر_موسوی

#saapoem

@saapoem

 

استادسید علی اصغر موسوی saapoem, [13.08.24 05:02]

[ عکس ]

پیاده دیروز

"شاه" امروز!!

 

"پیاده آمده بودی "! کنون سواره شدی؟!

بدون کار رسیده، هزار کاره شدی!

نبود پشت لبت مو، شبیه مغبچگان!

دوانده مور به صورت چه خوش قواره شدی!!

"زبان" بلد که نبودی! به لطف "حداد"ان !

سخن نگفته به چشمک، پراز اشاره شدی

 شبیه جغد به ویرانه های شعر وطن

میان مصرع خالی چه استعاره شدی!!

مواظب نخ خود باش بر فراز درخت!!

وزیده بادی و دیدی که : پاره پاره شدی!!!

"سعا "شبیه تو هرگز سخن نخواهد گفت!

تو ننگ قوم پریشان دل هَزاره شدی!

نمک شناس نه ای، ای نی فرو در آب!

ننال از سر دردی که باش چاره شدی!!

سیدعلی اصغرموسوی

قم ـ مرداد ١۴٠٣

#سعا #استاد_سعا

#بصیرت #دانش #علم

#saapoem

@saapoem84

@saapoem

📜📚📲

 

استادسید علی اصغر موسوی saapoem, [03.09.24 21:14]

هوالعلیم

سقیفه:مضراب شکّ

مضراب شکّ وقتی تلنگر بر قلم زد

تشکیک حق، شیطان شده دم از عدم زد

فقدان معنی، جام حق باور تهی کرد!

طرح"سقیفه" جهل ممتد را  رقم زد

آیین پیغمبر(ص)"هُدىً لِلْمُتَّقِینَ‌" بود

"لا رَیْبَ فِیهِ" اش را یکی آخر به هم زد!

منبر به زیر پای نااهلان مُکلّف!

مُهر"خلافت" طعنه بر طبل ستم زد!

بر پردهٔ "لولاک" گرچه بی خزان بود

نخل "فدک" تصویر محصولی دُژم زد

مثل ابو سفیان، بنی العباس ظالم

همراه شیطان در دل کعبه قدم زد!

تنها شهادت شد نصیب آل طه(ع)

مضراب شکّ بسکه تلنگر بر قلم زد!

بسکه دم از اُمت فریبان زد زمانه

اسراف" عثمان" را رقم با نرخ کم زد!

رنگ تحجّر  شد حنای ریش عالِم!

جهل آمد و درسرزمین حق، عَلَم زد

هارون و مأمون بدتر از منصور ملعون!

گه تکیه بر قوم عرب، گاهی عجم زد

محصول ناپاک"سقیفه" تا به امروز

صد زخم کاری بر تن اهل حرم زد

شعر"سعا" می جوشد از صهبای کوثر

گویی تلنگر بر شهود جام  جم زد.

مکتب شعر امامیه

سیدعلی اصغرموسوی

قم ـ ١۴ شهریور ١۴٠٣

https://eitaa.com/saapoem

انجمن پژوهشگران ادبیات دینی ایران

موسسه فرهنگی هنری سعا

📚📜✍️💐

 

استادسید علی اصغر موسوی saapoem, [04.09.24 06:45]

هوالعلیم

سقیفه:مضراب شک

مضراب شک وقتی تلنگر بر قلم زد

تشکیک حق، شیطان شده دم از عدم زد

فقدان معنی، جام حق باور تهی کرد!

طرح"سقیفه" جهل ممتد را  رقم زد

آیین پیغمبر(ص)"هُدىً لِلْمُتَّقِینَ‌" بود

"لا رَیْبَ فِیهِ" اش را یکی آخر به هم زد!

منبر به زیر پای نااهلان مُکلّف!

مُهر"خلافت" طعنه بر طبل ستم زد!

بر پردهٔ "لولاک" گرچه بی خزان بود

نخل "فدک" تصویر محصولی دُژم زد

مثل ابو سفیان، بنی عباس ظالم

همراه شیطان در دل کعبه قدم زد!

تنها شهادت شد نصیب آل طه(ع)

مضراب شک بسکه تلنگر بر قلم زد!

بسکه دم از اُمت فریبان زد زمانه

اسراف" عثمان" را رقم با نرخ کم زد!

رنگ تحجّر  شد حنای ریش عالِم!

جهل آمد و درسرزمین حق، عَلَم زد

 مأمون ملعون بدتر از منصور و هارون !

گه تکیه بر قوم عرب، گاهی عجم زد

محصول ناپاک"سقیفه" تا به امروز

صد زخم کاری بر تن اهل حرم زد

شعر"سعا" می جوشد از صهبای کوثر

گویی تلنگر بر شهود جام  جم زد.

مکتب شعر امامیه

سیدعلی اصغرموسوی

قم ـ ١۴ شهریور ١۴٠٣

https://eitaa.com/saapoem

انجمن پژوهشگران ادبیات دینی ایران

موسسه فرهنگی هنری سعا

📚📜✍️💐

 

استادسید علی اصغر موسوی saapoem, [18.09.24 19:56]

همسایه

 

کولی و غربتی، لجن، نسناس، اسم شان درلغات :همسایه!

هرچه ماشین شان مدل بالاست، در عوض بی شعور و بی مایه!

در شعور از تمام مردم، کم،ساکن کوچه های کم آدم!

مثل میخ طویه بس محکم، در خریت چونعل، پیرایه!

ول شده سوی "قم" زهر سویی، پی نبرده به شأن هر کویی!

قومشان نانجیب مادر زاد، نسلشان از کنیز یا دایه!

از لحاظ ادب، مُبرّایند، چانه خیس از غرور بی جایند!

چون ابو جهل در عمل فاسد، هرچه می خوان به گوششان آیه!

کاش هرگز نمی شدم راضی، تابیایم به نژندستان!!

دردسر پشت دردسر بینم!! بین این مردمان دون پایه!

از نزاکت همیشه چون دورند! غرق گردن کلفتی و زورند!!

دائما لای فتنه می لولند، کرِمشان در مزاج :سرمایه!!!

"انجمن" حیف این " یزیدآباد "!! خوش به حال" محلهٔ شهیاد"

در چنین کوچهٔ پر از دشمن، تف به عنوان هرچه "همسایه"!!!

سیدعلی اصغرموسوی

قم - (سحرگاه پنجشنبه)

١۴٠٣ / ۶ /٢٩

@saapoem

#saapoem

*محله شهیاد :

تهران: مناطق تهرانپارس، تهران نو،...

 

استادسید علی اصغر موسوی saapoem, [18.09.24 20:00]

[ عکس ]

همسایه

 

کولی و غربتی، لجن، نسناس، اسم شان درلغات :همسایه!

هرچه ماشین شان مدل بالاست، در عوض بی شعور و بی مایه!

در شعور از تمام مردم، کم،ساکن کوچه های کم آدم!

مثل میخ طویه بس محکم، در خریت چونعل، پیرایه!

ول شده سوی "قم" زهر سویی، پی نبرده به شأن هر کویی!

قومشان نانجیب مادر زاد، نسلشان از کنیز یا دایه!

از لحاظ ادب، مُبرّایند، چانه خیس از غرور بی جایند!

چون ابو جهل در عمل فاسد، هرچه می خوان به گوششان آیه!

کاش هرگز نمی شدم راضی، تابیایم به این نژندستان!!

دردسر پشت دردسر بینم!! بین این مردمان دون پایه!

از نزاکت همیشه چون دورند! غرق گردن کلفتی و زورند!!

دائما لای فتنه می لولند، کرِمشان در مزاج :سرمایه!!!

"انجمن" حیف این " یزیدآباد "!! خوش به حال" محلهٔ شهیاد"

در چنین کوچهٔ پر از دشمن، تف به عنوان هرچه "همسایه"!!!

سیدعلی اصغرموسوی

قم - (سحرگاه پنجشنبه)

١۴٠٣ / ۶ /٢٩

@saapoem

#saapoem

*محله شهیاد :

تهران: مناطق تهرانپارس، تهران نو،...

 

استادسید علی اصغر موسوی saapoem, [08.10.24 06:03]

کشور زرد 🍁

در کشوری که" پیری" فصل حزین درد است

حتی بهار سرسبز، تعبیر رنگ زرد است!

دم از وجود "کسوت" در شعرها، شعارست!

وقتی که بعد عمری، "شاعر" قرین درد است

نامردها به غوغا، مردان اسیر عزلت

تشویق "اَمرد آیین"! تنبیه قدر مرد است

**

شب هاگذشت و با صبح،دفتر پر از غزل شد

بی آنکه در قواعد آید که زوج و فرد است

تا ده هزار شب را بشمار در دو چشمم !

حالا که خسته از درد، حالا که غم نَورد است

®" رادار"بود و چشمم،در"جنگ"حق و باطل

گفتم جوانی ام را :  هنگامهٔ نبرد است!

**

با چشم های خسته، غرق گناه بی طعم  -

امروز عینکم را  روز مرور گَرد است

روز مرور صد درد، هموزن گرد پیری

تفسیرش از زمستان : تصویرمرگ سرد است!🍂

حرمت به کسوت اینجا،در"کلبهٔ عمو تام"<>

گردابی از سیاهی در موج لاجورد است!

وعظ و دعا، ریا،شک، هرکس که شدشعارش

درعشق ودین ودولت،حاشاکه پایمرد است!!

در مکتب"سعا" هم، تزویر و زور و تبعیض

از قاب چشم و عینک، مثل غبار، طرد است!

سیدعلی اصغرموسوی

قم ـ ١٧ مهرماه ١۴٠٣

#سعا #استاد_سعا

@saapoem

#saapoem

📲📚✍️

 

®Super Fledermaus

رادار تجسسی و کنترل آتش توپ ضد هوایی _اورلیکن -اپراتوری رادار از سال ١٣۶٣تا ١٣۶٧، خارک، اصفهان

📲✅

<>کلبه عمو تام (به انگلیسی: Uncle Tom's Cabin) کتابی با موضوع "ضد برده‌داری "نوشتهٔ هریت بیچر استو نویسنده‌ی آمریکایی است. این کتاب در سال ۱۸۵۲ منتشر شد.

مطالب جدید

مؤسسه فرهنگی، هنری «سَعا» :
بسم اللّه الرحمن الرحیم
قیام وظهورحضرت موعودعلیه السلام :
از«خرافات خیال انگیز»تا«حقایق انکارناپذیر»!
بدون مقدمه، ضمن عرض ادب و سلام و احترام خدمت مولایم حجت الله و بقیة الله اعظم حضرت مهدی(عج) باید عرض کنم، حقیربه موضوع «غیبت و ظهور» به شکلی نگاه می کنم که درهیچ یک از آموزه های دینی(که ازمحضر اساتیدویاکتب مهدوی فراگرفته ام) وجود ندارد!
۱- «غیبت»حضرت علیه السلام «بی بدیل و بی شبیه»است وازلحاظ علم بشری کاملاً دست نیافتنی!(فقط به اذن اللّه، اسرارش فاش خواهد شد ان شاء اللّه)
۲- «ظهور» ایشان، فراگیرتر ازتمام باورهای موجوداست که متأسفانه،امروزه بسیارساده انگارانه تصورمی شود! 
لطفا به تصویر مطلب به دقت نگاه کنید:
امپراتوری بنی العباس! درطول وعرض جغرافیایی بسیار وسیع! 
خوب، فرض کنیم حضرت موعود علیه السلام(ان شاء اللّه) درهمین روزگار موجود،ظهور کنند(حال ازکنارکعبه یا جای دیگر،مثلاً مسجد کوفه)برای بازپس گیری این منطقه وسیع ازجهان،چه امکاناتی باید همراه داشته باشد؟!
حتی،اصل پرسش این است :
چرا خداوندایشان را(حتی درزمان «آل بویه» و تضعیف قدرت بنی العباس)به فرمانروایی جهان نرسانیدندتابعدازصدها سال تازه بازپس‌گیری اش بسیارسخت ترازآن روزها باشد؟!
افرادی که شأن ومنزلت«قیام جهانی» حضرت را با اشعار و  «سرود» های ساده انگارانه تاحدیک«فرمانده نظامی»پایین می آورند گویی حتی به این نکات کاملاً ریز،اما اساسی پی نبرده اندکه فرمانروایی «کل جهان» منظور نظر حضرت حقتعالی(جلّ جلاله الشریف) درظهور «قائم آل محمد (ص)» است،نه «خاورمیانه»ونه چند شهرمقدس، در جغرافیای سیاسی «شیعه»!🖋️📚✅
سیدعلی اصغرموسوی
#سعا 
#saapoem

استدراک غیبت✨✨✨

غیبت مولای ما از جنس استدراک نیست ✨
چون که اصلاً صحبت غیبت زآب و خاک نیست✨

آنچه فهم ما کم آورده، «شهودباور» است✨
طُرفه اکسیری که حتی در دل افلاک نیست 

 «نوع غیبت» گر  که می شد آشکارا، دشمنان✨
طعنه هایی می زدند آن دم:[ که مارا باک نیست! 

-هرزمان خواهد بیاید «مهدی موعود» تان! 
ازبرای اهل قدرت، هیچ دهشتناک نیست!!] 
 
**
فاش اگر هرگز نشد  «اسرارغیبت»، پس بدان
ِسِرّ حق برقوم شیطان قابل ادراک نیست!

کار  تکراری ندارد حضرت حق در بساط✨
فهم غیبت درقیاس و منطق «شکّاک» نیست! 

غیبت موعود در عین «ظهور» است و حضور ✨
معجزه بالاتر از این در بسیط خاک، نیست
 
همچو خورشید است «موعود امامیّه» که شب
هست، اما درنگاه مردم کاواک، نیست! 

کاواک؛
پوک ،میان تهی، بی مغز و خرد

مکتب شعرامامیه
 
سیدعلی اصغرموسوی 
قم - ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۷ 
#سعا 
#سیدعلی_اصغرموسوی 

@Palliative 
🇮🇷🇮🇷🇮🇷🇮🇷.         #saapoem

🌹فرشته  درعرق باران🌧☔️

به سمت پنجره می چرخد، نگاه بی رمق باران

دوباره میل تراویدن نشسته در عرق باران

همان، که عاشق تنها گفت: بدون عشق تو می میرم!

شبی که ماه نمی گیرد، به روی سر طبق باران

زلال زمزمه‌ی عشق است، کنار آینه می بارد:

غزل غزل، غزلِ عاشق، ورق ورق، ورق باران !☔️

چه روزهای قشنگی بود از این که یک‌سره می دیدم

کنار پنجره می روید، فرشته در عرق باران!

کجاست، ای دل غم پرور ، شمیم گیسوی عطرآگین ؟

نگاه پنجره می چرخد به سمت بی رمق باران! 🌧☔️🌧

سیدعلی اصغرموسوی
قم - ۱۳۷۷
#سیدعلی_اصغر_موسوی
#سعا 
#saapoem 
@saapoem

https://eitaa.com/saa_institute

🖌کیهان علم📚

- فرمود«ص»:می آیدکسی همنام بامن
درقدرت تشخیص،او برهان علم است
او درمحیط عقل و در سامانهٔ عشق
چون گوهری تابنده دردامان علم است
ممدوح مشکات زمین و آسمان،هم
مشهور تفسیر صریح،آسان علم است
درترجمان آیه های کهکشان وار
تک اختر برج شرف،کیهان علم است

باقر«ع»به معنای شکافنده سبب را
بی انفعال ذره ای،از جان علم است

مجموعهٔ علم زمینی ، آسمانی
در محضر تدریس او ،شایان علم است!
حق درضمیرباورش گنجانده حکمت
دربین آل مصطفی «ص»،ایوان علم است.📚

صل اللّه علیهم و آل الاطهار🌷🌴
مکتب شعر امامیه
مکتب شعر دینی در ایران
سیدعلی اصغر موسوی
قم-۲۷ تیر ۱۴۰۰
#باقر_العلوم
#سعا 
#saapoem 
@saapoem

https://eitaa.com/saa_institute

قدرمجموعه گل
نه رباعی ، نه غزل ، قدرتورا فهمیده ست!
نه قصیده به عمل ، قدرتورا فهمیده است 
قدرمجموعه ی گل ، بلبل عاشق داند !
که از آغازغزل ، قدرتورا فهمیده است.
عطر نام تو به لب ، حضرت پیغمبر(ص)گفت:
فارغ از هرچه مثل، قدرتورا فهمیده است
برتنت کرده خداوند ردای دین را 
تا که هراصل و بدل ، قدرتورا فهمیده است
ای "شکافنده علم دوجهان" ازدل خاک
عقل ، بی بحث و جدل، قدرتورا فهمیده است
عشق هم ، سایه نشین حرم ادراکت –
ازهمان روز ازل، قدرتورا فهمیده است...
مکتب شعردینی
مکتب شعرامامیه
سیدعلی اصغرموسوی
قم-20/1/1395
🌹🌹💐🌹🌹                                                      http://telegram.me/saapoem

https://eitaa.com/saa_institute

نظریه رعایت شأن ممدوح در ادب و هنر دینی | آینده روشن
https://www.intizar.ir/article/1183/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D8%B1%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B4%D8%A3%D9%86-%D9%85%D9%85%D8%AF%D9%88%D8%AD-%D8%A7%D8%AF%D8%A8-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C

هوالعلیم🌹

🖋️هستی شناسی:
✅سیدعلی اصغرموسوی 

پرسش : انسان زنده درچند عالم از عوالم حیات (هستی) می تواند حضور پیدا کند؟!                                                                                           

ضمن عرض ادب و احترام به دوستان اندیشمند، باید عرض کنم:
عوالم حیاتی که اغلب ازآن ها پرسش می شود به عنوان «عالَم» هستند و نه مکان و کیفیت حضوردرآن ! 
و منظوربنده از  «عوالم هستی» ازقرارزیر است : 
1- عالم ناسوت (دنیاوخاک وخیال) 
2-عالم ملکوت (حس ومثال)
3- عالم جبروت (عالم ارواح مومنین و اولیاو انبیا)
 4- عالم لاهوت ( عالم متعالی حضرت رسول (ص) قاب قوسین) و بعدی عالم که نه عرش الهی (هو) یا (الله) که محیط برهست و نیست است.

.. واما : 
✅ناسوت :عالم (دنیا)خوروخواب و آمیزش و تولد و مرگ و فنا ،خیال و حس ومثال و تصویر ،عقل و روح ؛ است. 

✅ملکوت :عالم (برزخ) و حس و مثال و عقل و روح است .

✅ جبروت : عالم(ارواح ) ارواج مجرده و عقول ، روح و قرب پروردگاراست.

✅ لاهوت : عالم خلوت الهی برای حبیب خود و عالم صفات مقدسه است.

تداخل درهرکدام باید دارای مراتبی باشد که "ادراک" آن عالم و حضورش برای شخص "مدعی" مشخص کند! حال فرض گیریم کسی از عرفا و صلحای روز گاروفات کند به کدام عالم متعلق خواهد بود تا "قیامت کبری"؟!

چگونه می تواند شخص "زنده" ! که نه پیامبر است و نه امام ! وارد عالم "ملکوت " - آن هم نه درخواب ، که دربیداری- شده و با شخصیتی از عرفا و یا صلحا ارتباط برقرارکرده و گفت و شنود داشته باشد؟

اصلااین " کشف " و عالَمِ کشف مال کدامیک از عوالم گفته شده است؟!
 مگرمی شود بدون "مرگ" وارد عالم ملکوت شد و با افراد برزخی به مصاحبه پرداخت ؟!                                                                                                                                                                                             حال ببینیم چه جوابی دوستان پژوهنده دارند ، برای این همه "کشف و مکاشفه "هایی که برای برخی از «اوتاد و علما» می نویسند و «عوام» هم تصدیقشان می کنند؟!
https://eitaa.com/saa_institute
#saapoem 
#سعا #استاد_سعا
#هستی
#حیات
#عوالم_هستی
#ناسوت
#ملکوت
#جبروت 
#لاهو

مقالات ادبی استاد سید علی اصغر موسوی

استاد سید علی اصغر موسوی:
📑 #بانک_مقالات #سایت_تخصصی_صائب_پژوهی

🖋... #مقالات_بیدل_شناسی

ابعاد معرفت شناسی ولایی در آثار #سنایی غزنوی و #بیدل دهلوی

#سید_علی_اصغر_موسوی

https://t.me/SaebTabriziResearch/245

http://www.adinehbook.com/gp/search?search-alias=books&author=%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C+%D8%A7%D8%B5%D8%BA%D8%B1+%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C&select-author=author-exact

سیدعلی اصغرموسوی - مشروطه
https://mashruteh.org/wiki/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B5%D8%BA%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C

http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show/id/1316
متن کتاب

چکیده

مجموعه حاضر، دربردارنده آموزه های اخلاقی برگرفته از آیات آسمانی قرآن، احادیث جاودانی معصومین (ع)، تمثیل های بی مثال ادب پارسی در قالب اشعار و ضرب المثل ها و لطایف و همچنین حکایت های بی زوال اخلاقی است و کوشیده ایم با پرهیز از آوردن مطالب تکرار شده (کلیشه ای)، اثر را به گونه ای عرضه کنیم که مخاطبان صدا و سیما از آن بهره ببرند.
📖📖📖📖📖
شناسنامه

موسوى، على اصغر، 1345 ـ آرایه هاى اخلاقى در متون دینى و ادب پارسى / سیدعلى اصغر موسوى؛ تهیه کننده مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما. ـ ـ قم: دفتر عقل، 1387. 192 ص. ـ ـ (مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما؛ 1316) 25000 ریال: ISBN 978-964-2761-67-8 فهرست نویسى بر اساس اطلاعات فیپا. کتابنامه: ص. [191] ـ 192؛ همچنین به صورت زیرنویس. 1. اخلاق اسلامى. 2. ضرب المثل هاى فارسى ـ ـ احادیث. 3. احادیث اخلاقى ـ ـ قرن 14. 4. داستان هاى اخلاقى ـ ـ قرن 14. الف. صدا و سیماى جمهورى اسلامى ایران. مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما. ب. عنوان. 4 آ 8 م /8/247 BP61/297 آرایه هاى اخلاقى در متون دینى و ادب پارسى کد: 1316 نویسنده: سید على اصغر موسوى تهیه کننده: مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما ناشر: دفتر عقل چاپ: زلال کوثر نوبت چاپ: اول / تابستان 1387 شمارگان: 1500 بها: 25000 ریال حق چاپ براى ناشر محفوظ است نشانى: قم، بلوار امین، مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما پست الکترونیکى: Email: [e-mail] تلفن: [phone] دورنگار: 2915510 شابک: 8-67-2761-964-978ISBN: 978-964-2761-67-8

http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show/id/1316
👈☝️ 👉
برای مطالعه  محتوای کتاب، لطفا روی لینک، کلیک کنید 👉💐✅😊

http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show/id/1316
متن کتاب

چکیده

مجموعه حاضر، دربردارنده آموزه های اخلاقی برگرفته از آیات آسمانی قرآن، احادیث جاودانی معصومین (ع)، تمثیل های بی مثال ادب پارسی در قالب اشعار و ضرب المثل ها و لطایف و همچنین حکایت های بی زوال اخلاقی است و کوشیده ایم با پرهیز از آوردن مطالب تکرار شده (کلیشه ای)، اثر را به گونه ای عرضه کنیم که مخاطبان صدا و سیما از آن بهره ببرند.
📖📖📖📖📖
شناسنامه

موسوى، على اصغر، 1345 ـ آرایه هاى اخلاقى در متون دینى و ادب پارسى / سیدعلى اصغر موسوى؛ تهیه کننده مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما. ـ ـ قم: دفتر عقل، 1387. 192 ص. ـ ـ (مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما؛ 1316) 25000 ریال: ISBN 978-964-2761-67-8 فهرست نویسى بر اساس اطلاعات فیپا. کتابنامه: ص. [191] ـ 192؛ همچنین به صورت زیرنویس. 1. اخلاق اسلامى. 2. ضرب المثل هاى فارسى ـ ـ احادیث. 3. احادیث اخلاقى ـ ـ قرن 14. 4. داستان هاى اخلاقى ـ ـ قرن 14. الف. صدا و سیماى جمهورى اسلامى ایران. مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما. ب. عنوان. 4 آ 8 م /8/247 BP61/297 آرایه هاى اخلاقى در متون دینى و ادب پارسى کد: 1316 نویسنده: سید على اصغر موسوى تهیه کننده: مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما ناشر: دفتر عقل چاپ: زلال کوثر نوبت چاپ: اول / تابستان 1387 شمارگان: 1500 بها: 25000 ریال حق چاپ براى ناشر محفوظ است نشانى: قم، بلوار امین، مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما پست الکترونیکى: Email: [e-mail] تلفن: [phone] دورنگار: 2915510 شابک: 8-67-2761-964-978ISBN: 978-964-2761-67-8

http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show/id/1316
👈☝️ 👉
برای مطالعه  محتوای کتاب، لطفا روی لینک، کلیک کنید 👉💐✅😊

://www.noormags.ir/view/fa/creator/73454/سید_علی_اصغر_موسوی

http://www.ensani.ir/fa/97931/profile.aspx

http://www.intizar.ir/vdcgar9ypak9.4r.html

http://www.intizar.ir/vdcgar9ypak9.4r.html

http://www.irafta.com/poembooks.aspx?id=1127

رزومه پژوهشی استادسیدعلی اصغرموسوی در سایت
"اداره کل پژوهش های اسلامی رسانه صداوسیما"
کتاب ها و مقالات و                         فعالیت های پژوهشی

http://pajuhesh.irc.ir/product/researcher/show/ra/%D9%85/page/2/id/2184 👈👈

http://www.intizar.ir/article/1183/

http://www.intizar.ir/article/1183/
چهارشنبه ۲۴ تیر ۱۳۹۴ ساعت ۰۹
مقاله پژوهشی
نظریه رعایت شأن ممدوح در ادب و هنر دینی
سید علی‌اصغر موسوی
نظریه رعایت شأن ممدوح در ادب و هنر دینی
سید علی‌اصغر موسوی
چکیده
از جمله مقوله‌های مطرح در «مکتب شعر دینی» و مبانی نظری مهدوی، دیدگاه «رعایت شأن ممدوح» است که جزو شالودۀ تفکیک‌ناپذیر شعر دینی و موضوع مدایح و مراثی «ولایی» به شمار می‌رود.
در شعر دینی چند اصل به عنوان مبنا به کار گرفته می‌شود که آن را از انواع دیگر جدا می‌کند و این پای‌بندی به اصول را معمولاً «تعهد» در شعر دینی می‌نامند. آن‌چه به عنوان یک «اثر متعهد» به مخاطب عرضه می‌شود دارای ویژگی‌های محتوایی مشخصی است که پدیدآورندۀ اثر را ملزم به رعایت آن‌ها می‌کند. حفظ شأن و منزلت ممدوحان اشعار و آثار ادبی _ هنری از جمله آن ویژگی‌هاست. در این مقاله ضمن تعریف چیستی دیدگاه رعایت شأن ممدوح در شعر مهدوی، به کمیت و کیفیت تأثیر این دیدگاه در آثار پرداخته می‌شود.
واژگان کلیدی
رعایت شأن ممدوح، تفاوت ممدوح دینی و غیر دینی، لزوم پای‌بندی به تعهد در شعر مهدوی، اصول مبانی نظری شعر دینی.

بیوگرافی

هوالجمیل
یحب الجمال
حقم که جلوه در رخ آیینه کرده ام
حیرت نشین خلوت تنهایی خودم
*****
استاد سید علی اصغر موسوی
شاعر ،نویسنده و پژوهشگر ادبیات دینی، نظریه پرداز مکتب شعر دینی درایران
متولد1345/3/2 در روستای "چهارحد" خرقان ساوه، ساکن قم .
فعالیت های ادبی را از سال 1364 با سرودن شعر آغاز کرده و تا سال 1381 در زمینه ی آثار منظوم و از آن تاریخ به بعد، به نویسندگی و تحقیق در زمینه ی فعالیت های پژوهشی – ادبی، با مراکز پژوهشی همکاری می کند/.
نظریه پرداز مکتب شعر دینی در ایران :

نظریه جبرعشق و اختیار انتخاب

نظریه جبرعشق و اختیار انتخاب

توسط مدیریت سایت های استاد سیدعلی اصغرموسوی | ۱۴۰۱/۰۴/۲۰ | 5

✍🏻بنده نظریه ای دارم به نام  «جبرعشق، اختیار انتخاب» و در آن با استفاده از بیت مرحوم کمال الدین وحشی بافقی (ره) به این نکته پرداخته ام :
اگر در دیدهٔ مجنون نشینی
به غیر از خوبی لیلی نبینی!
،،،،،
بنده عشق را در کنار عالم ادراکی عقل یک شاخصهٔ  «دیالکتیک» می بینم و نُمود عشق را به عنوان یک  «تعّیُن» بسته به عوالم صفاتی «جمال و جلال و کمال» می دانم!
 «عشق» شاید در وجود  «ذی الجود ذی الوجود حضرت حق جلّ جلاله الشریف» یک  «جوهر بالذات» باشد؛ اما در بین مخلوقات  «عرضی» است، نه  «ذاتی»!
به همین خاطر عرفا هرکدام به سهم ادراک و بصیرت آن را متعلق به صفتی دانسته ویا توصیف اش کرده اند.
برخی از شاعران همچون جناب مولوی بلخی (ره) عشق را با خصلت «جلالی» (خونریز و جبّار) معرفی کرده اند و برخی نیز (البته بسیاری) با خصوصیات  «جمالی» آن را طنّاز و عشوه گر توصیف کرده اند.
و اندکی از شاعران «کامل» نیز عشق را در وجوه  «صفات کمالیه» به تصویر کشیده اند که مرتبهٔ کمال در عشق، مرتبه ای علوی و غیر قابل درک و فهم و وصف برای  «ناپختگان» وادی معرفت است!
و پختگان معرفت را اندیشه هماره چنین است که :
گه دلم در پیش تو، گه پیش اوست(هوست)
رو که در یک دل نمی گنجد، دو دوست!!✍🏻📚
🍎🌹🙏🏻
یاحق
برقرارباشید ان شاءاللّه ✅

نظریه مکتب شعر امامیه

نظریه مکتب شعر امامیه

توسط مدیریت سایت های استاد سیدعلی اصغرموسوی | 

نظریه مکتب شعر امامیه

 | ۱۴۰۱/۰۴/۲۰ | 5

بسیاری از اشعار آئینی از منابع غیرمعتبر است/ اشعار خوانده شده در صداوسیما از لحاظ معارف اسلامی دارای اشکال است؛سید علی اصغر موسوی در گفت وگو با شفقنا

شفقناقم- شاعر و پژوهشگر امامیه معتقد است: اشعاری که در جشنواره ها خوانده می شود و نیز اشعاری که توسط مداحان در منبر اجرا می شود، از منابع معتبر نیست و اغلب « رعایت شأن ممدوح» در آن ها لحاظ نشده است.

به گزارش شفقناقم، سید علی اصغر موسوی شاعر و نویسنده و پژوهشگر مکتب دینی در ایران در آخر اشعار خود، امضای مکتب امامیه را درج می کند. به همین بهانه حضور ایشان رسیده و گفت وگویی را با این استاد و شاعر انجام داده ایم که به صورت زیر تقدیم مخاطبان می شود.

 

مکتب امامیه چیست؟

کلام امامیه از مذاهب کلامی اسلامی است که به اثبات، تبیین و دفاع از آموزه‌های این علم به روش اهل بیت(ع) و شاگردان برجستۀ آنها می‌پردازد و در آن بر کاربرد عقل و نقل در مسائل اعتقادی تأکید می‌گردد. کلام امامیه در برابر کلام معتزله، اشاعره و ماتریدیه قرار دارد و عمده تفاوت آن با دیگر مکاتب کلامی در روش و مسائل مربوط به امامت است.

 

چرا شما در امضای برخی از اشعار خود «مکتب امامیه »می آورید؟

وقتی بنده همیشه شاعران را به رعایت موازین ادبیات در اشعار آیینی تشویق می کنم پس بنده به عنوان یک نظریه پرداز باید خودم در اشعارم تمام موازین محتوایی، مفهومی و رسانه ای آن را در ادبیات رعایت کنم در غیر این صورت تفاوتی میان من که تجربه ای چندین ساله در شعر و پژوهش در کشور دارم با شاعری که چند صباحی قدم در شعرو‌ ادبیات گذاشته نخواهد بود.

 

از الزامات ادبی این مکتب چیست؟

رعایت شأن و حقوق خدا، قرآن و اهل بیت (ع) در اشعار و روایات گزینشی از آن است که باید مسند باشد و نه مرسل و سلیقه ای و تخیل آمیز!

 

آیا شعرای اشعار آیینی امروز این این مکتب را رعایت می کنند؟

متاسفانه در اکثریت اشعار این مسیر رعایت نشده و نمی شود و همین موضوع ضربه بزرگی هم اکنون به شعر ماندگار آیینی زده و در آینده نیز بیشتر خواهد زد چراکه برای هدفی متعالی تلاش نمی کنند و تلاششان تنها معطوف به همایش ها و جشنواره هاست!
اغلب اشعار خوانده شده در صدا و سیما از لحاظ معارف اسلامی، مشکل دارند چون توسط کارشناسان معارفی انتخاب نمی شوند ! بیشتر اشعار رومانتیک هیئتی انتخاب می شود که اغلب « رعایت شأن ممدوح» در آن ها لحاظ نشده است!
بی پردگی در روایت زندگی اهل بیت علیهم السلام در مکتب کلامی امامیه، مذموم است و پیروان ائمه متعهد به حفظ اسرار اهل بیت علیهم السلام هستند! اما این مطلب در شعرای آیینی جوان و گاه پیشکسوت اصلأ رعایت نمی شود.

 

جنابعالی به عنوان کسی که در زمینه شعر آیینی تجربه چندین ساله دارید بهترین منبع برای شاعران برای استفاده در اشعار آیینی چیست؟

منبع شعر آیینی اگر قرآن و عترت است، چرا باید علیرغم توصیه قرآن و اهل بیت علیهم السلام،همه روایات را مکشوف بیان کنند!
متاسفانه بعضا بسیاری از اشعار از منابعی استفاده می شود که اصلا معتبر نیست چه در اشعاری که در جشنواره ها خوانده می شود چه اشعاری که توسط مداحان در منبر اجرا می شود!

استاد از اینکه وقت ارزشمند خودتون را در اختیار بنده قرار دادید صمیمانه تشکر می کنم برای جنابعالی آرزوی سلامتی و موفقیت دارم .

 

گفت وگو: هادی بیابانی

برچسب ها: سید علی اصغر موسوی, شعر آئینی, مکتب امامیه, هادی بیایانی

اشتراک این مطلب

•  
•  
•  
•  

0

نظریه مکتب شعر دینی در ایران

استادسیدعلی اصغرموسوی

قدرت کلمات آسمانی شعر چنان بودکه از بیان عربی «حسّان بن ثابت»، «فرزدق»، «سید حمیری»، تا «دعبل» و «کمیت»، دهان به دهان بین امت اسلام گشت...

گروه فرهنگی: «حرف» بود، «کلمه» شد، «جمله» شد و جمله جمله هستی در فضای عطرآگین نیاز، هستی یافتند. نبودها، بود شدند و بودها، ممدود. در سایه‌ساری که عشق چتر خویش را بر ذره ذره خاک و افلاک، گشوده بود.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از حوزه هنری، اینک عشق بود و لوح خالی از نوشتار، پس «قلم» را آفرید. «ن والقلم و ما یسطرون»! آنگاه صحیفة دل‌ها به «کلمات آسمانی» عشق گشوده شد و خداوند از پرتو حقیقت خویش، ایمان را آفرید.

ایمانی که نخستین معلم ازلی و ابدی آن، کسی نبود جز وجود لاهوتی جلوه کائنات، پیامبر اعظم حضرت محمد مصطفی(ص)؛ معلمی‌که ناخوانده درس، درس عشق و معرفت به خاکی و افلاکی آموخت و از پرتو انوار آسمانی‌اش، درخت طوبی روییدن گرفت و دوازده شاخة تنومند آن، بهار را برای همیشه در ذهن زمین زنده ساختند.
***
بخش اول، چیستی شعر دینی:

سال ۱۳۸۲ که با مرکز پژوهش‌های اسلامی ‌صدا و سیما همکاری می‌کردم، دیوان استاد محمد‌حسین شهریار به من سپرده شد، تا موضوع بندی معارفی بر ابیات آن انجام گیرد. مقدمة دیوان نظرم را به نکات جالبی جلب کرد. استاد شهریار سال ۱۳۳۵ در دیباچة جلد سوم دیوان خود، در تشریح سبک‌ها و مکاتب شعر ایران مطالبی نگاشته بود که در این یادداشت به بررسی برخی از دیدگاه‌های ایشان می‌پردازم. استاد شهریار هم سبک‌ها را به چهار سبک و هم مکاتب شعر ایران را به چهار مکتب تقسیم کرده بود. در بخش نخست به دیدگاه ایشان دربارة سبک شعر (سبک‌ها) و بخش دوم به مکاتب شعر ایران خواهم پرداخت.
قبل از آن به بررسی چیستی و معرفت شناسی شعر فارسی می‌پردازم، چون آن‌چه که باعث جهانی شدن شعر فارسی شده، قطعاً محتوای غنایی (رمانتیک) یا حماسی (اسطوره‌ای) یا عامیانه (فولکوریک) بودن آن نیست! گرچه آثار عامیانه، یا انواع یاد شدة شعر در کشورهای هم‌جوار تاثیر داشته؛ ولی آن‌چه فراتر از فلات ایران رفته است، بعد معرفتی و منحصر به فرد بودن آن از لحاظ هستی شناختی است.
حال باید بنگریم این محتوای غنی و ظریف از کجا سرچشمه گرفته است. آن‌هایی که قصد ویرانی ساختار ادبیات ایران را داشته و دارند، همیشه شعر ایران را محصول «ایرانیت» آن می‌دانند و آن‌هایی که سعی در حفظ و تکامل این میراث کهن معنوی دارند؛ همواره بحث «اسلامیت» آن را مطرح می‌کنند. اما اگر منصفانه به قضایا بنگریم، ماندگاری فرهنگ و ادب فارسی بدون ایرانیت و اسلامیت توأمان، ناممکن بوده و خواهد بود!
چون دلایل شکوفایی هنر اسلامی ‌آشکار و مبرهن است که ایران و ایرانی سهم بسیار شکوهمندی در جهانی شدن فرهنگ اسلام در کشورهای آسیایی همچون شبه قاره و خاور دور داشته است.
بر اساس همین اعتقاد، امروزه آن‌چه در شعر فاخر به چشم می‌خورد، تنها ادبیات آیینی است که تا حدودی توانسته اصالت واژه‌ها را در عرصة ادب و هنر نگه دارد؛ آن هم به لطف ممدوحین این جریان ادبی، که باعث پیدایش «عرفان شعری» در جهان اسلام شدند.
اوایل سال، در نقد نظری که بر شعر مهدوی سبک خراسانی می‌نوشتم؛ به نکات بسیار جالبی دست یافتم که خود دلیل مطرح کردن مکتب دینی، برای ادبیات فارسی ایران می‌تواند باشد. از اندیشه‌های پاک و ولایی کسایی مروزی تا حکمت دینی فردوسی؛ از اعتقادات صریح ناصر خسرو تا صراحت بیان اسدی توسی، نشان دهندة این نکته بود که معتقدین به ولایت اهل بیت (ع)، آثارشان هم در مقولات دنیوی ممتاز بود، هم در معارف اخروی!
بلاشک توفیق شاعران مسلمان (شیعی) در انتشار معارف اهل بیت (ع) باعث پدید آمدن بزرگ‌ترین کانون‌های اندیشه در جهان اسلام شد که دامنة آن از عرفان و حکمت هم فراتر رفته، به دست آوردی برای شناساندن قرآن و اهل بیت (ع) به جهانیان تبدیل شد.
- شعر: «انَّ من الشعر لحکمه» همانا بعضی از اشعار حکمت است.
- شاعر: «وَ اِنَّ من البیان لِسحراً» و برخی از سخنان نیز بسان سِحر تاثیر گذارد.
قدرت کلمات آسمانی شعر چنان بودکه از بیان عربی «حسّان بن ثابت»، «فرزدق»، «سید حمیری»، تا «دعبل» و «کمیت»، دهان به دهان بین امت اسلام گشت تا این که باعث پیدایش اندیشة متعهد در بزرگ‌ترین شاعران ایران زمین همچون رودکی، کسایی، فردوسی و ناصرخسرو گردید. و فراتر از آن‌ها سبب نبوغ و پدید آمدن مضامین عرفانی در آثار شاعران سترگی همچون: سنایی، عطار، مولوی، سعدی و خواجة افول ناپذیر غزل، شمس الدین محمد حافظ شد.

اگر نبود شکوه ستایش پیامبر (ص) و خاندان عصمت (ع)، نام هیچ‌یک از شاعران نام آشنا، در قاموس گیتی نمی‌گنجید. از همین آستانه است که «بهجت تبریزی»‌ها مقام «شهریاری» یافته‌اند. «محتشم»‌ها، محتشم و «عمان سامانی»‌ها محترم شده‌اند!و از ریزه‌خواری خوان همین آستانه است، که شاعران فرو خفته در تذکره‌ها به شکوه نام خویش می‌بالند.آن‌هایی که صلة خویش را از خوان کرم خاندان عصمت (ع) دریافت کردند، «فردوسی» شدند و آن‌هایی که چشم به سکه‌های خون‌آلود محمود غزنوی دوخته بودند، امروزه مار در کاسة چشمان‌شان لانه کرده است!
واز ارادت به همین خاندان است، که استاد «مجاهدی»نیزشمع غزل را «پروانه» شده‌اند – استاد محمد علی مجاهدی بنیان گذار جریان” شعرآیینی”معاصر هستند.هرچند “نظریه ادبی “ایشان علمی است ؛ولی برداشت های هیئتی و غیر علمی از نظریات ایشان می شود،بخصوص برخی از شاعران کشورآن را با شعرمداحی اشتباه می گیرند .

***

… و اما دیدگاه استاد دربارة سبک‌های شعر فارسی، که پیش‌تر به آن اشاره شد.

بخش دوم: سبک شعر از دیدگاه استاد شهریار:

فصل اول: تعاریف سبک و مکتب:
سابق می‌گفتند فلان شاعر صاحب سبک است. در صورتی که برای شعر فارسی دو سبک بیشتر قائل نبودند، ترکستانی و عراقی! اگر بنا می‌شد هر شاعر با‌شخصیتی را واقعاً صاحب سبک بدانند، لازم می‌شد که برای شعر فارسی مثلاً صدها سبک قائل شده باشند، در صورتی که چنین نکرده‌اند. پس از این سبک گفتن، منظورشان سبک واقعی و اصلی نبوده، بلکه می‌خواستند بگویند فلان شاعر صاحب شخصیت است یعنی طرز بیان مشخصی دارد که با آشنا شدن با آن طرز، می‌توان آثار او را تشخیص داد.
تسمیة سبک هندی نیز باز از این قبیل است. زیرا مشخص بودن سبک‌های اصیل شعر فارسی (ترکستانی و عراقی) صرف نظر از روحیة شعر؛ که تشخیص آن مشکل و ممکن است مورد اختلاف نظر واقع شود؛ از حیث کلمات و اصطلاحات و تعبیرات و روابط و طرز چیدن آنهاست که در جمله‌بندی، یعنی تشخیص از نمای خارجی و صورت ظاهر شعر کافی است. بدون منظور داشتن معنی و مضمون.
- مثل ماجرای افسانه‌ای بیت معروف فردوسی که سعدی هم از او گرفته با تغییر جزیی:
برد کشتی آن‌جا که خواهد خدای
اگر جامه بر تن درد ناخدای
***
خدا کشتی آن‌جا که خواهد برد
اگر ناخدا جامه بر تن درد
فقط از پس و پیش بودن کلمات تشخیص داده می‌شود که اولی ترکستانی و دومی‌عراقی است اما هندی بیش‌تر از حیث فکر و مضمون شناخته می‌شود. (البته منظورم شعرای واقعی هستند نه آن‌هایی که مثلاً فارسی را خوب بلد نباشند و کلمات را خوب سرجای خود نتواند بنشانند) حتی به‌ترین غزل‌های صائب و کلیم، فرقی با غزل‌های سعدی و حافظ ندارند و نمی‌شود گفت هندی فقط از آن‌جاها که مضمون خیلی باریک است و لفظ هم کاملاً رسایی آن را ندارد که معنی را خیلی عادی و روشن جلوه بدهد، غرابتی پیدا شده و هندی تحقق پیدا می‌کند. اما این غرابت هر چه هست در معنی است در کلمات هیچ وقت پیچیدگی نیست، کلمات معضله هم اگر تصور بشود در ترکستانی هست که در هندی نیست. مخصوصاً حالا که اسم (مکتب) پیدا شده و مکتب‌های غربی هم محلی از اعراب دارند، هندی را هم لازم بلکه واجب است که «مکتب» بخوانیم تا حریم سبک‌های اصیل فارسی هم محفوظ‌تر بماند. به حدس قوی منظور قدیمی‌ها هم از سبک هندی گفتن، همین مفهوم اصطلاحی بوده، که کم‌کم صورت قطعیت پیدا کرده و سبک اصلی شناخته شده است.
نکتة قابل ذکر دیگر، این‌که سال‌هاست در کشور ما صحبت از شعر تازه و کهنه است. غالباً از من می‌پرسند که عقیدة شما دربارة اشعار جدید چیست؟
- اینک جواب بنده: چیزی که مسلم است، تنها تازگی کافی نیست که چیزی را قبول خاطر همه بسازد. در هر چیزی شرط اول زیبایی است، بعد چیزهای دیگر از جمله تازگی یک قطعة ادبی! فرض کنید مال عهد دقیانوس است اما هم مطلبی دارد سودمند و هم شعر است، یعنی نفوذ و تاثیر دارد. قطعة دیگری فرض کنید از حیث سبک، آخرین سیستم ولی نه شعر واقعی است و نه مطلب مفیدی دارد. شما این دو قطعه را در محلة کوران هم ببرید، قطعاً اولی مقبول است و دومی‌ مردود!
- حالا ببینیم تازگی مقبول چیست!
فرض کنید بنده قطعه‌ای سروده‌ام که الان جلوی چشم شماست. این قطعه مدعی است که من هم شعر هستم و هم تازه! شروع می‌کنیم به خواندن، اگر هیچ تأثیری در ما نکرد که اصلاً شعر نیست و موضوع منتفی است. اما اگر ثابت شده که شعر است، از نظر تازگی تجزیه و تشریح می‌کنیم:
۱٫ اگر در این قطعه رعایت وزن کاملاً نشده – در این صورت چرا بگوییم شعر منظوم، شعر که واجب نیست موزون باشد. می‌گوییم شعری است منثور و مسجع تا کسی هم معترضش نشود. در هر صورت این‌جا تازگی معنا ندارد.
۲٫ اگر مصرع‌ها از اوزان مختلف هستند – این‌جور شعر جز برای تئاتر و درام و چیزی از این قبیل خوشایند نیست؛ بلکه بسیار زننده است، چه جای تازگی!
۳٫ اگر مصرع‌ها هیچ کدام قافیه ندارند – از جنس بحر طویل است، که در شعر فارسی از قدیم هست؛ چون نسبتاً منسوخ شده بود، یک تازگی نسبی دارد اما آن هم که مال من نیست، باشد هم مهم نیست! بحر طویل سابق از مصرع‌هایی تشکیل می‌شد، همه بی قافیه که مثلاً دو سه صفحه گفتن یک حرف الف را قافیه می‌کرد که آن هم مثل نداشتن بود.
۴٫ اگر مصرع‌ها کوتاه و بلند است- از جنس مستزاد می‌شود، که سابق هم داشتیم. مضافاً اینکه ما این‌ها را از اشعار سپید و آزاد فرنگی تقلید می‌کنیم، در حالی که به حدس قوی، آن‌ها ممکن است از ما اقتباس کرده باشند و حق هم این است!
۵٫ اگر تقلیدی از یک مکتب اروپایی – تقلید آن هم از خارجی اگر عیب نباشد، هنر هم نیست (البته مکتب رمانتیک را باید استثنا کرد) که حالا مال خودمان است زیرا این مکتب از پنجاه شصت سال پیش در ادبیات ما وارد و شاهکارهایی هم روی آن ساخته شده و رسمیت پیدا کرده. رمانتیک مخصوص یکی دو کشور هم نیست؛ بلکه رایج و معمول همة دنیاست. رمانتیک هم باشد زیاد تازگی ندارد، سه تابلوی عشقی و افسانة نیما، سی سال پیش ساخته شده ولی با وجود این رمانتیک را باید یکی از شرایط فرعی تازگی قبول کرد.
۶٫ اگر جای اجزای جمله از قبیل مسند و مسندٌ‌ الیه و…، مثلاً پس و پیش شده، این یک انحطاط فکری است که مدتی را هم باید صرف اصلاح آن کنیم. پس ما عوض این‌که به سرعت انتقال مردم کمکی کرده باشیم، به عکس خواننده را مدتی هم در لفظ معطل می‌کنیم، تا دیرتر به معنی برسد. این‌جا هم تازگی هیچ معنایی ندارد.
۷٫ اگر لغات و تعبیرات فرنگی دارد، که جز در ضمن سبک متجدد و سبک ساده و مکتب و رمانتیک (آن هم با شرط بین المللی و منحصر و کاملاً مصطلح و معمولی بودن هرگز جایز نیست) این هم سیر قهقرایی است. مثلاً به سبک دورة مغول، که فقط تغییر لباس داده است یعنی اگر آن وقت عربی بود، حالا فرنگی شده! شبیه به سبک بعضی آدم‌های بی‌سواد سابق می‌شود که برای پوشیده داشتن بی‌سوادی خود، طوری صحبت می‌کردند که مقصود فهمیده نمی‌شد. مردم عامی ‌هم این‌جور بار می‌آمدند، یعنی وقتی از حرف‌های کسی سر در نمی‌آوردند؛ این را دلیل معلومات عمیق طرف می‌دانستند. پس تاکنون، یعنی تنها به اتکای صورت‌های بالا در قطعه من هنوز تازگی تحقق پیدا نکرده؛ یعنی تازگی تحقق پیدا نکرده. یک تازگی نسبی و فرعی هم باشد، مال شخص من نیست. اگر هم باشد، هیچ اهمیت قابل ذکری ندارد. در شعر نوع تازه‌ای طرح کردن، هیچ اشکالی ندارد. کاری است که هر بچه مکتبی می‌تواند.
اما روحیه و کیفیتی که در اساس شعراست، کشف تازگی آن، امری است که ذوقی درک می‌شود و قابل توصیف نیست. این‌جا تشخیص با ذوق سلیم است. متأسفانه کیست که مدعی ذوق سلیم نباشد؟! اصل درد هم این‌جاست، که خواجه می‌فرماید: سخن شناس نه‌ای جان من، خطا این‌جاست!
وقتی وجود این دو شرط اصلی (تازگی روحیه و تازگی موضوع و مطلب) تازگی قطعه‌ای را ثابت کرده‌اند، می‌توانیم جویا بشویم که این تازگی به حد کمال هم هست، یا نه؟! آن وقت می‌آییم سروقت شرایط فرعی که تکمیل کنندة تازگی هستند و در یک قطعة کاملاً تازه، این‌ها هم باید رعایت شده باشند.
شرایط فرعی تازگی شعر را می‌شود به شرح زیر خلاصه کرد:
۱- سبک: تازه‌ترین سبک شعر فارسی، سبک ساده است (منظور استاد سبک وقوع است) این سبک نزدیک کردن و منطبق کردن شعر است به حرف زدن عادی مردم. البته با شرط احتراز از اغلاط عامیانه، جز در موارد عمدی.
۲- مکتب: تازه‌ترین مکتب در شعر فارسی رمانتیک و خلاصة آن «امپرسیونیسم» است که حکم نوت برداشتن از رمانتیک را دارد. در مواردی که موضوع کوچکی را (نظر به اهمیتی که دارد) لازم است شرح و بسط داد و بزرگ کرد، احتیاج مکتب رمانتیک پیش می‌آید. البته این مکتب نسبت به طرز قصه‌پردازی کلاسیک ما، تازگی دارد و در مواردی که نوع احساسات‌مان هم تازگی دارد و می‌خواهیم دنیا پسند هم باشد، ضرورت پیدا می‌کند!
۳- نوع شعر: همان شکل بحر طویل و مسستزاد مخصوصاً مخلوط هر دو که رنگ تازه‌ای هم به خود گرفته برای مکتب رمانتیک که برای بیان احساسات این عصر آزادی عمل بیش‌تری لازم دارد. تازه‌تر و مناسب‌تر از سایر انواع شعر به نظر می‌رسد.
۴- کلاس شعر: چون تازگی هر چیزی را باید در کمال آن بدانیم و کهنگی را در نقصان و بازگشت آن به صورت‌های ابتدایی؛ پس برای الفاظ و موضوعات و مطالب هم می‌شود درجاتی قایل شد:
- کلاس لفظ: شرط تازگی کلمات این است که از طبقه کلمات پست و مبتذل و متبادر به مبتذل و موهن که یا خیلی کهنه و یا کلیشه‌ای نباشد، حدالامکان کلمات و تعبیراتی انتخاب کنیم که نسبتاً رنگ زمان هم به خود گرفته باشند. (کمی‌ تغییرات در برخی از کلمات استاد داده‌ام)
- کلاس موضوع: این‌جا شرط تازگی این است که موضوعاتی انتخاب کنیم که اجتماعی و اخلاقی و عرفانی بوده و همه جنبة مثبت داشته باشند، تا مفید و‌ هادی از آب در آیند نه مضر و مضل!

فصل دوم: سبک‌های شعر فارسی:
در این بخش می‌پردازم به دیدگاه استاد شهریار دربارة سبک‌های شعر فارسی (البته مطالب مقاله را از دو یادداشت استاد برداشته و نظم در بیان کلمات آن داده‌ام و صد البته با حفظ امانت!)
و اما نظر استاد دربارة سبک‌ها: اما عقیدة بنده راجع به سبک‌ها و مکتب‌هایی که تا به امروز در ادبیات منظوم ایران آمده و تا حدی می‌شود از هم تشخیص داد و جدا کرد به شرح زیر است:
۱- سبک ترکستان: برای اشعار حماسی بیش‌تر مناسب است. مثل این‌که بیان درباریان و امرا و لشکریان باشد، روحیه آمرانه و لحن سخن سلحشورانه است. البته یک سلسله کلمات و اصطلاحات و جمله بندی‌های مخصوص به خود هم دارد که درک آن جز در مثال‌های شعری و مطالعه در آثار شعری خراسانی به دست نمی‌آید. کلاً در این سبک استحکام شعر بر ظرافت و لطافت می‌چربد و در انتخاب کلمات لطیف و مأنوس زیاد مقید نیست.
مثال مثنوی این سبک شاه‌نامه، مثال نثر آن تاریخ بیهقی، مثال قصیدة آن قصائد رودکی و فرخی، مثال قطعه آن آثار ابن یمین و مثال غزلش، غزل‌های شیخ عطار و این اواخر غزل‌های وثوق الدوله است. این نکته هم قابل ذکر است که شعرایی غالباً غیر خراسانی، که به این سبک شعر گفته‌اند، ظرافت و لطافت را به پایة استحکام ترکستانی و بلکه بالاتر هم رسانده و سبک فرعی ترکستانی عراقی را به وجودآورده‌اند. مثل فرخی سیستانی و مرحوم سروش و قاآنی در بعضی از قصائد.
۲-سبک عراقی: برای اشعار عاشقانه و عرفانی و مواعظ مناسب‌تر است. روحیة نرم و گرم و عارفانه و صوفیانه دارد و در انتخاب کلمات مقید است، که همه لطیف و مأنوس باشند.
این سبک را می‌شود به سبک عراقی اصفهان، عراقی شیراز و عراقی آذربایجان، که هر کدام شخصیت و مشرب نسبتاً متمایزی دارند، تقسیم کرد. باید اضافه شود که اساتید شعر فارسی، که مورد قبول عامه و بلکه همة دنیا هستند؛ علاوه بر سبک و مکتب، هر کدام دارای شخصیت مخصوص به خود هستند؛ که جز با بررسی‌های دقیق نمی‌شود به آن پی برد و اگر بخواهیم هر یک را جداگانه شرح دهیم، هر کدام مستلزم تألیف یک یا چند کتاب است.
۳-سبک متجددین: که فرنگی‌ها آن را کلاسیک جدید یا نئوکلاسیک می‌گویند:
همان دو سبک ترکستانی و عراقی است، که رنگ زمان به خود گرفته و به حسب زمان هم، دائماً در معرض تغییر است.
این سبک نسبت به زمان ما، تقریباً از شعرای صفویه و زندیه شروع و در اوایل مشروطه بیش‌تر به واسطة انعکاس آثار نویسندگان و شعرای مجلة ملا نصر‌الدین قفقاز، مخصوصاً شاعر نابغة شیروانی مرحوم صابر افندی در موضوعات اجتماعی و انتقادی نمایان‌تر می‌شود.
عراقی متجدد، مثل قطعات مرحوم دهخدا و قصائد مرحوم ادیب الممالک و مسمط‌های مرحوم وحید دستگردی و غزل‌ها و تصنیف‌های شادروان شیدا، عارف و عشقی.
ترکستانی متجدد، مثل قصائد مرحوم ملک الشعرای بهار و غزل‌ها و قصائد مرحوم وثوق الدوله و بعضی از آثار مرحوم ادیب پیشاوری.
این سبک است که دائماً تغییر رنگ داده و کشیده می‌شود تا امروز که بیش‌تر آثار کلاسیک شعرای معاصر نیز جزو این سبک محسوب می‌شود.
۴-سبک ساده: سبکی که سعی می‌کند شعر را با حرف زدن معمولی مردم تطبیق بدهد. این سبک به سبک متجددین، گاهی خیلی نزدیک شده و در منتهی‌الیه آن واقع می‌شود که تشخیص را مشکل می‌کند. اما غالب اوقات فاصله گرفته و کاملاً مشخص می‌شود.

***

آن‌چه خواندیم، دیدگاه‌های استاد شهریار در دهة ۳۰ بود و وضعیت شعر و نگاه اهالی ادب به سبک‌ها! اما امروز یعنی در دهة ۸۰ نزدیک به ۹۰، وضعیت شعر ما از لحاظ سبکی چیست؟!

بخش سوم: آسیب شناسی سبک‌های دیرور و امروز
امروزه آن‌چه برای شاعران جوان مهم است، تنها به حوزة زبانی محدود می‌شود. در صورتی که زبان و تحول آن تنها بخشی از استعدادهای یک شعر خوب را تشکیل می‌دهد. با عنایت به بررسی‌های متفاوت در چگونگی مراحل بازآفرینی شعر، شاعرانی که در دوران نخستین از ادوار شاعری قرار گرفته‌اند، آثارشان گویی مهار نشده است و تناسبات ساختاری تنها محدود به شکل آفرینی تخیل شده است؛ تخیلی که ویژگی هر شعر خوب در سال‌های نخستین پیدایش علایق شاعر است.
از نکات حایز اهمیت در شعر جوان معاصر، پایبندی به سبک تشکیل دهندة آن است که در اغلب موارد شاعران جوان یا فاقد سبک یا در صورت اتخاذ سبک، مغایر با قواعد و قوانین آن رفتار می‌کنند. اگر شعر معاصر در کلیّت دارای سبک است ولی در کمیّت و کیفیّت گرفتار سلایق شخصی شاعران آن و اسیر چنبرة افکاری است که شعر مولد را به مقلّد تبدیل می‌کند و تنها هنجار‌شکنی آن در بسامد‌های زبانی است و گاه تمام زیبایی محتوا را فدای فرم می‌کند. گرچه این مطلب برای نشان دادن تصویری از نمای کلی شعر معاصراست اما می‌تواند برای شاعران با احساس جوان خود سنگ محکی باشد که با آن عیار آثارشان را بسنجند!
آن‌چه دربارة سبک‌ها باید بگویم این است که بنده اعتقاد دارم سبک‌ها نه تنها با هم تلاقی ندارد بلکه به واسطة سترون نبودن فرهنگ ادبی ایران و مکتب شعر دینی، از دل همدیگر برآمده‌اند و جز در مواردی همچون جریان «بازگشت ادبی» و جریان ادبی «نیما یوشیج» بنیان‌گذاران و طرف‌داران سبک‌های ادبی، سبک‌های ماقبل خود را مورد بی‌مهری قرار نداده اند. مثل سبک عراقی که با ظهور تغزل غنایی همچون یک میوة پیوندی دلچسب و دل انگیز از دل سبک خراسانی (ترکستانی) شکوفا شد و همچنین سبک اصفهانی (هندی) که از درون غزلیات عرفانی خاتم الشعرا، ملا عبدالرحمن جامی‌ رویید و مرزهای هند و چین را پشت سرگذاشت؛ در حالی که جامی‌ آخرین شاعر توانمند از شاعران سبک عراقی بود.
آن‌چه طرف‌داران جریان بازگشت ادبی (به قول استاد شهریار طرف‌داران سبک متجدد) انجام دادند تصحیح و نوآوری نبود، که تخریب سبک نظام مند ‌بود!
و آن‌چه را که مرحوم اسفندیاری (نیما یوشیج) نوآوری پنداشت، شبیه خرد کردن «قالب یخ بزرگ بود برای لیوان‌های کوچک»! چون که توانمندی صدها شاعر پیرو قالب‌های کلاسیک خود نشان دهندة ظرفیت و توانایی آن، در سال‌های بعد از نیما و پیروان اوست!
این نکته خود هشداری است به پیروان جریان‌ها و گرایش‌های نوظهور که بدعت‌های خود را هنجار شکنی و دستاوردهای ناقص خود را «آوانگارد» می‌نامند!
در صورتی که پیش‌روی در تحولات فرهنگی مثل مدل لباس نیست؛ تعویض مد صورت نیست که با آرایش و پالایش ممکن باشد؟!
اصل و اساس هر سبک و قالبی اگر با ساختار فرهنگ دینی و ملی یک ملت سازگار باشد، می‌ماند و اگر سازگار نباشد، محو می‌شود. «این دیدگاه نه سنت‌شکنی را روا می‌دارد نه پیروی بی‌جا و غلط از سنت را.»
آن‌چه به نام «سبک» امروزه برای برخی آثار ادبی به کار می‌رود نه تنها سبک نیست که حتی فاقد تعاریف سبک است. حال چه تعاریف دینی در سنت‌گرایان باشد چه تعاریف سکولار در طرف‌داران پست‌مدرن! بدترین حالتش هم حال و هوای طرف‌داران هنر برای هنر است که همیشه قبلة خود را گم می‌کنند!
***
منظور بنده در بحث «بازگشت ادبی» از «سبک نظام‌مند»، تعریف و تمجید از سبکی نیست که من هم پیرو آن هستم که از سبک نیمایی هم در آثارم استفاده می‌کنم بلکه به دلیل وفور تخیل و پیچیدگی مضامین در سبک اصفهانی (هندی) است. چون شاعری که خوب نتواند زوایای غزل‌های شاعران آن سبک را بشناسد، نمی‌تواند ادعا کند غزل معاصر را شناخته است! البته نه این غزل معاصر جاری در کشور که به شکلی اسیر واژه‌پردازی‌های زنانه است و گاه تا حدی تنزل می‌کند که به گپ و گفت‌و‌گو تبدیل می‌شود نه به بازآفرینی واژه‌های هنرآفرین!
چون غزل معاصر باید چکیده و عصارة سبک‌های پیش‌تر از خود باشد، با توجه به پیدایش طبیعت گرایایی (امپرسیونیسم) شعر«نیما» یا بهتر بگویم گرایش ادبی نیما و فراگیر شدن ارتباطات جهانی و رشد رسانه‌های ارتباطی، غزل پرداز امروز رسالتی بس سنگین دارد (حتی اگر هنر را برای هنر بخواهد). چون هر قومی‌ امروزه به شناسایی فرهنگ ملی و بومی ‌خود مشغول است به جز هنر ادبی ما! که هر روز در جامعه کم رنگ می‌شود و فضای ادبی حقیقی و مجازی را تنها کلمات ضعیف و سخیف رمانتیک پرکرده است. آن هم نه رمانتیک به شیوة سعدی، عاشقانه و زیبا، بلکه مجموعه کلماتی مضحک به شکل منظوم و منثور!
در بخشی دیگر از مطالب استاد شهریار یه کلماتی از این دست بر می‌خوریم که گویی تازه تازه‌اند!
بنده با عقل ناقص خود به شعرای جوان توصیه می‌کنم، عوض این‌که این همه متوجه مکتب‌های ادبی دنیا شوند، شاه‌کارهای ادبی دنیا را بخوانند؛ شعر خودشان را بگویند و خاطر جمع باشند ذوق و قریحة خداداد شاعر، قوة خلاقه‌ای‌ست که می‌داند شاهد شعر را چه جور خلق کند و چه لباسی به تنش بکند و فرم و رنگ لباسش هم چه باشد.
شعر شاعر نمونه و مظهری است از کیهان اعظم! خداوند در خود موج می‌زند و جهان عقل را به وجود می‌آورد. از جهان عقل، جهان روح و از جهان روح، جهان ماده زاییده می‌شود. انسان اگر در خود شروع به مطالعه کند، به خدا می‌رسد.
احساسات شاعر نیز موجی می‌زند و موضوع پیدا می‌شود، موضوع تبدیل به معانی شده و معانی در الفاظ حلول می‌کند.
خواننده از این سر وارد می‌شود یعنی از الفاظ پی به معانی و از معانی به موضوع و از موضوع احساساتی در او پیدا می‌شود که باید عین احساسات شاعر باشد؛ وگرنه در دستگاه دهنده یا گیرنده، عیب و نقصی موجود است.

***

بحث سبک‌ها را به دلیل دیدگاه محققین و پژوهشگران ادبی کشور و احترام نظر آن‌ها، بیش از این نقد و بررسی نمی‌کنم و می‌پردازم به بخش دوم که دیدگاه‌های استاد شهریار دربارة مکاتب شعری ایران است که به تفصیل نقد و بررسی خواهم کرد، چراکه به عقیدة بنده برترین و بزرگ‌ترین مکتب در ادبیات فارسی (که شامل ایران و فارسی پژوهان از خاور دور تا فلات آناتولی می‌شود) همان «مکتب دینی» است. مکتبی که فراتر از ملیت و قومیت بدون قشرگرایی و مرز محوری، فارغ از تمام دغدغه‌های «من و مایی» سبب نزدیکی تمام آیین‌ها و فرقه‌ها به هم شده است.

بخش چهارم: مکتب شعر دینی فارسی (مکتب شعر آیینی)
شکی نیست، توفیقی که شعر فارسی از مکتب اسلام و معارف آن به دست آورده نه در شعر عربی که زبان بومی‌ و اختصاصی اسلام است، دیده می‌شود نه در اشعار ترکی که اشتراکات کاملاً نزدیک به واسطة استفاده از یک خط نوشتاری، با هم دارند.
گرچه در مکاتب اروپایی ـ غربی به خاطر تحولات کلیسایی، سکولار، لیبرال با انواع انقلابات سیاسی ـ مذهبی و غیر مذهبی، به وجود آمد یا می‌آید. اما مکتب شعری ایران در طول قرون گذشته، به واسطة برخورداری از مکتب متعالی اسلام نه تنها از آسیب فرهنگ متجاوزان و نابودگران استقلال ملی در امان مانده که باعث تأثیر و تغییر فرهنگ متجاوزان نیز شده است. دلیل واضح و مبرهن آن، تأثیر فرهنگ و هنر ایران بر اقوام یاغی مغول تاتار است!
پس به جرأت می‌توان گفت مادر مکاتب ادبی، هنری، فلسفی و عرفانی ایران همان مکتب دینی است. خواه به مکتب آیین‌های شیعی، تسننی، شیعه اثنی عشری یا غیر آن تقسیم کنیم! شباهت فرهنگ‌های ادبی اقوام ایرانی بعد از اسلام، تنها می‌تواند از مکتب دینی سرچشمه گرفته باشد وگرنه اقوام مرزنشین کنونی و دیروزی ایران هر کدام دارای سلایق و علایق قوی مجزا هستند و دلیل ایستایی و ماندگاری آثار بومی‌ (حتی استقلال ملی آنان نیز) وحدت در شریعت بوده و بس! جدای از مشاهیر علمی ‌ادبی اهل تسنن و جایگاه آنان در تاریخ ایران.
مکتب ادبی شیعی در تاریخ ایران، شامل سه گروه غیر همسان بوده، که به مکتب ادبی فارسی «تشیع اثنی عشری» به شکل کلی و به «شیعه اسماعیلی» و «شیعه زیدی» به شکل جزیی تقسیم می‌شود. مکتب ادبی «امامیه» (شیعه جعفری- اثنی عشری) از حکیم کسایی مروزی تا شاعران معتقد کنونی ایران ادامه داشته و مکتب ادبی فارسی «اسماعیلی» با حکیم ناصر خسرو قبادیانی به اوج رسید و بعد از آن کم‌کم متوقف شد و همچنین مکتب ادبی فارسی «زیدی» هم در همان قرون چهار و پنج هجری با افول شاعران «رازی و طبرستانی» به تاریخ پیوست.

بخش پنجم: مکتب‌های شعر ایران

ازدیگاه استاد شهریار:
در ادبیات ایران از چهار مکتب اصلی مشخص است.
۱-مکتب نظامی‌ یا آذربایجانی: این مکتب روحیة استیلا و عظمت را که از طبیعت سرشار و قهار سرزمین کوهستانی خود می‌گیرد با روحیة لطف و نزاکت که بر اثر مدنیت و حکومت‌ها و اجتماعات متمدن قدیمی‌ و تاریخی خود در بر دارد و در هم آمیخته است. سبکش نیز، معجونی است از عراقی و ترکستانی و یک سلسله از لطائف مخصوص به خود است. حق این بود که آن را از امهات سبک شعر فارسی خوانده برای شعر فارسی، سه مادر سبک بزرگ ترکستانی، آذربایجانی و عراقی، قائل باشیم و چون پشتیبان ما این کار را نکرده‌اند، از نظر احترام به آن‌ها و از نظر این‌که ممکن بود از طرف من که آذربایجانی هستم، این یک نوع بدعت و خودخواهی تلقی شود، آن را مکتب خواندم.
خصوصاً این مکتب را در آثار نظامی ‌و تابلوهای «افسانة شب من» که در این کتاب ملاحظه می‌فرمایید (خوانندگان مطلب می‌توانند به دیوان استاد مراجعه کنند) بهتر می‌توانید دریابید.
۲-مکتب هندی: از شعرای پارسی زبان هند یا از شعرای ایرانی ساکن هند، نشأت گرفته است (پدید آمده است) از قبیل صائب و کلیم و فیض و…
مضمون را از هر چیز پیش پا افتاده‌ای گرفته و گویی از پله‌های باریک و پیچیدة تخیل و تفکر بالا می‌برد تا به کاخ مقصود برساند.
من با ادبیات هندی آشنا نیستم ولی چون این مکتب با ذوق لطیف و ظریف کاری‌های هندی، از قبیل مینیاتور و دکورسازی آنان تطبیق می‌کند، به حدس قوی ذوق و مشرب از شعر هندی برداشته و به ظن ضعیف ممکن است که مکتب هندی هم ریشه در مکتب آذربایجانی داشته و از صائب تبریزی و شاگردانش تعین و شخصیت پیدا کرده باشد. هر چه هست، برای ادبیات پارسی، یکی از دفائنی است که خزائنی در بر دارد.
در قرن اخیر شادروان استاد اقبال پاکستانی، که از نوابغ و نوادر ادبی و اجتماعی قرن خویش است، قائد و پرچم‌دار این مکتب بوده و هست و حقاً جای دارد که زبان پارسی با داشتن چنان همدل و همزبانی، به آینده خود امیدوار بوده و به خود ببالد.
۳- مکتب‌های محلی: لهجه‌های محلی ایرانی از لهجة خراسانی، گیلانی، آذربایجانی و همه جای دیگر ایران، برای خود ادبیاتی دارند که هر کدام از حیث افسانه‌ها و ترانه‌ها و غزلیات و قطعات دو بیتی‌ها، گنج شایگانی دارند. چه لطایف و خزائن ادبی که در این دخمه‌ها نهفته است.
متأسفانه حکم رودخانه‌هایی را دارند که هر کدام در سرزمین خود فرو رفت و هیچ کدام راهی به دریای ادبیات فارسی باز نمی‌کنند و اگر روزی فرهنگ واقعی پیدا کردیم، چه‌قدر زمینه برای کارکردن داریم! البته از حیث سبک نیز باید روی آن‌ها مطالعه شود.
***
۵- مکتب‌های غربی: در ادبیات منظوم ایران، محلی هم برای مکتب خارجی به علل زیر باید قائل شد:
الف- ادبیات فارسی از سیر توسعه و تکامل که ممکن است از این راه نصیبش بشود، محروم نمانده باشد.
ب- احساسات و تفننات ذوقی جوانان که قهراً با ادبیات خارجی سر و کار دارند، خفه نشود.
ج- کلمات و اصطلاحات و ترجمة امثال و تعبیرات خارجی را که بعضاً بین‌المللی و مورد قبول همه دنیاست و در ادبیات ما نیز وارد شده با این مکتب بیان کنیم. یعنی اگر خود لغات و تعبیرات خارجی است، مکتبش هم خارجی باشد. نیک و بدش پای خودشان و حریم سبک‌های ما هم محفوظ مانده باشد.
اما مکتب‌های خارجی چیزی نیست که به این آسانی و به مجرد چند قطعة تفننی رایج و رسمیت پیدا کند. قرنی باید یا شاهکارهای هنری و قابل خاطر مردم تا مکتبی را بتوان به رسمیت شناخت و داخل ادبیات دانست.
فعلاً تنها مکتب خارجی که از پنجاه شصت سال قبل وارد ادبیات ما شده و شاهکارهای نظمی‌ و نثری روی آن ساخته شده و حالا ما چه بخواهیم و چه نخواهیم جای خود را در ادبیات ما باز کرده و احتیاجاتی هم از ما برطرف می‌کند، مکتب رمانتیک است که ابتدا به صورت رمان‌ وارد شده و کم‌کم به کمال خود رسیده است.
در نثر چون طرز انشای مخصوصی هم دارد، جا داشت که آن را سبک بنامیم. چنان که خیلی‌ها هم سبک رمانتیک خوانده‌اند ولی به عقیدة من چون خارجی است، باز برای محفوظ داشتن حریم سبک‌های خودمان بهتر است که در نثر هم رمانتیک را مکتب بنامیم؛ چنان که در همه دنیا به اسم مکتب است.
رمانتیک در نقاط مختلف دنیا مفهوم‌های مختلف دارد. موضوع‌های ادبی، مثل موضوع‌های علمی ‌نیست که تعریف جامعی از آن‌ها بشود کرد که کاملاً جامع تمام افراد و دافع تمام اضداد و ماسوای خود باشد! حتی ما سبک‌های عراقی و ترکستانی خودمان را هم، به طور جامع و قاطع نمی‌توانیم تعریف کنیم. در تعریف رمانتیک خود اروپایی‌ها تعبیراتی از قبیل آزادی هنر، بیان احساسات، تخیل و فانتزی، نقاشی و تابلوسازی ادبی و بالاخره خیال‌پردازی (سوبژکتیوسم افراطی) و از این قبیل آورده‌اند. حالا ببینیم رمانتیک در شعر فارسی از مفهومات بالا مصداق کدامیک از تعبیرات می‌تواند باشد.

۶- جمع‌بندی پایانی:
و اما نقطه نظر و دیدگاه حقیر دربارة مکاتب شعر فارسی و به خصوص شعر دینی، از دیرباز تا کنون.
جای تعجب است از استاد شهریار چگونه از مکتب خراسانی، با آن جغرافیای خراسان بزرگ که حتی امروز همان شاعران سترگ پیرو همان مکتب بهره مند است، صرف نظر کرده است.
با این‌که خود اذعان کرده‌اند به اثر «مدنیت و حکومت‌ها و اجتماعات متمدن قدیمی ‌و تاریخی» در حالی که خراسان از زمان حضورعالم آل الله سلطان اعظم عارفان ایران، حضرت امام علی بن موسی الرضا (ع) بنیانگذار مکتب دینی – مکاتب علوم اسلامی- در ایران ،که پرتو معارف آسمانی آن حضرت بر آن خطه تا کنون محل شکل‌گیری متمدن‌ترین فرهنگ‌ها و مکاتب فلسفی (حکمی) و کلامی ‌و عرفانی بوده است، قطعاً نخستین مکتب ادبی و شعری ایران را باید مکتب خراسانی نامید. در آن صورت می‌توان توجیهی برای پدید آمدن مکتب آذربایجانی (نظامی) یافت!
۱- مکتب خراسانی:
دربارة مکتب خراسان، می‌توان گفت که مکتب آذربایجان (مکتب نظامی) و مکتب شیراز (مکتب سعدی و حافظ) که استاد برای معلمان خود نیز (به تعبیر خودشان که پیرو سبک حافظ و سعدی بودند) مکتبی قایل نشده، فرزندان مکتب خراسان هستند. مکاتبی که اساسی‌ترین تغییرات را در ادبیات ایران به وجود آوردند.
مکتب شیراز که سبب پدید آمدن سبک «وقوع» و «واخواست» بود و مکتب آذربایجان که سبک قوی و گران‌سنگ و اجتماعی اصفهانی و هندی را بنیان گذاشت! گرچه تاثیر مکتب شیراز در ادبیات ایران نامیرا و افول ناپذیر است ولی مکتب آذربایجان هم که نقشی عظیم در پدید آمدن سبک اصفهانی و هندی داشت، نادیده گرفتنی نیست.
به خصوص در آثار امروزی که آکنده از تصویر و حس‌آمیزی‌اند و برخی از شاعران پیش‌کسوت و جوان با استفاده از خیال بندی سبک هندی به سرودن می‌پردازند. به جرأت می‌توانم بگویم که قوت و غنای شعری کسانی که به سبک‌های شعر فارسی (معاصر و قدیم) احترام می‌گذارند، بسی چشم‌گیر تر از کسانی است که سبک‌های متقدم را به سخره می‌گیرند!
شاعری که مهارت کافی در شناخت مکاتب و سبک‌های شعر ایرانی دارد، حتی اگر شعر کوششی می‌سازد، باز تحسین برانگیز و شنیدنی است.
۲-مکتب اصفهانی:
با اجازة استاد شهریار، بهتر است مکتب هندی ایشان را، مکتب شعری «اصفهانی» بنامم، گرچه دربارة آن کمی‌ نوشته شد ولی مجالی بیش از این می‌طلبد که تشریح شده و توفیق و عدم توفیق آن، آسیب شناسی شود.
۳- مکتب محلی:
هم توضیح استاد مرحوم، محل تحقیق داشته و دارد هم اشارة بنده برای محققین فرهنگ عامیانة ملی جای بررسی دارد. لذا من نیز مجال قلم فرسایی را به پژوهندگان آن مکتب وا می‌گذارم!
۴- مکتب غربی:
تعجب است از استاد شهریار به گزینش این موضوع؟! البته بی محل هم نیست با توجه به اوضاع و احوال سال ۱۳۳۵ و جریان‌های فرهنگی بعد از کودتای ۲۸ مرداد و رواج فرهنگ مصرفی و فاقد اندیشة آن دوره از تاریخ ایران!
اما اتفاقات ۳۰ سال اخیر ایران، تغییر اساسی در نگرش هنرمندان و ادیبان ایرانی به مقولة هنر و ادبیات به مقولة هنر و ادبیات به وجود آورد که من آن را بروز مکتب دیرینة ایران اسلامی «مکتب دینی» می‌نامم! مکتبی که هیچگاه در تاریخ ایران افول نکرد و همان‌گونه که گفته شد، حتی تجاوزات نظامی ـ‌ سیاسی هم نتوانست لطمه‌ای به ساحت پاک و آسمانی آن وارد کند. نه تنها همیشه به لطف خداوند، مصون از تهاجمات فرهنگ بیگانه بوده که باعث جذب آنان نیز شده است، در آینده نیز خواهد شد. چون برگرفته از فرهنگ و مکتب نبوی و کلام وحی است و با معارف اهل بیت (ع) نیز پایدار خواهد بود، انشاء الله!
آن‌چه امروز برای اهالی فرهنگ و ادب مهم است، مجال تنفس در فضای مواهب انقلاب اسلامی ‌و فرصت بروز اندیشه‌هایی است که سخنوران شیعه عمری در حسرت آن بودند.
من به آینده و بالندگی «مکتب شعر دینی» امید فراوان دارم و امیدوارم محققان مؤمن هم به شناساندن این مکتب مظلوم همت گماردند.
ما با پیروزی انقلاب اسلامی پایه‌های یک «تمدن دینی» را بنیان گذاشتیم. آیا فکر نمی‌کنید در معرفی فرهنگ و ادبیات آن به جهان کوتاهی کرده‌ایم!
فکر نمی‌کنید که بررسی و پژوهش ادبیات دینی ایران اسلامی، نیاز به «دکترین» تازه، با تعاریفی تازه دارد؟!

*استادسیدعلی اصغر موسوی: شاعر.نویسنده.پژوهشگرونظریه پردازمکتب شعردینی در ایران

استادسیدعلی اصغرموسوی/برنامه نان و خرما سیمای استان قم.رمضان 1383/بخش دوم

 استادسیدعلی اصغرموسوی/برنامه نان وخرما سیمای استان قم.رمضان1383/بخش دوم

استادسیدعلی اصغرموسوی/برنامه نان وخرما سیمای استان قم.رمضان1383/بخش اول

 استادسیدعلی اصغرموسوی/برنامه نان وخرما سیمای استان قم.رمضان1383/بخش اول